Skip to main content

İkibine Bir Kaldı

Bir yılbaşı daha geçti, ikinci bininciye sadece bir tane kaldı.

İsa’dan bu yana, bizimkinden başka sadece bir tane nesil yaşadı bin yılın bitişini.

Son yüz-yüzelli yılı saymazsak, Milat sonrasının, insanlık için pek de yararlı olduğunu söylemek mümkün değildir. Özellikle Avrupa için bu dönem; aydınların, geçmişin mirası kitapların ve diğer şahaser yapıtların yakıldığı, ileriye değil, geriye doğru gidilen, karanlık bir çağ -engizisyon çağı olmuştur.

Bugün bile, piramitlerin yakınlarındaki köylerde, Kahire varoşlarında insanlar, üç bin yıl önceki atalarından, çok daha ilkel koşullarda yaşamaktadır. Bizim, antik kalıntılar üzerine kurulu köylerimiz için de aynı şey geçerli değil midir? Hatta, Antik İzmir’in şehircilik açısından, şimdikinden çok daha iyi olduğuna da benim kuşkum yoktur…

Bereket ki insan, son yüzelli yılda, bin sekizyüz elli yılın açığını kapattı. Geometrik diziyle artan teknolojik gelişme, üçüncü bin yıllık dönem içinde ise Ademoğlunu, evrenin dört bir yanına taşıyacaktır. Savaşların yerelleşmesi ve topyekün nükleer savaş tehlikesinin ortadan kalmış gibi görünmesi bu olasılığı iyice güçlendirmektedir.

Ne yazık ki ömrümüz çok kısa. Yaşadığımız sırada başlayan gelişmelerin sonuçlarını görmeye yetmiyor. İyi ki tarih bilimi var da geçmişi az çok bilebiliyoruz.

İnsan için çok uzun bir ömür sayılan yüz yıl; tarih içinde veya evren ölçeğinde ne kadar da kısa?

Geçenlerde, “İzafiyet teorisini” doğrulayan bir düş gördüm: “Uzaylı yaratıklar, her biri binlercesini içine alan, devasa gemilere binip, dünyamızı istilaya geldiler. Rüya işte, bir küçük kentin balçık çamurla kaplı ana yoluna inip saplandılar ve yayaların ayakları, otoların tekerlekleri altında ezilip telef oldular. Öylesine ufaktılar ki, telef edenler, onların farkına bile varmadılar…”

Ocak ayı içinde elliyedi yaşına gireceğim. İki bininci yılbaşını yaşama şansım oldukça yüksek yani. O gün, elli dokuz yaşına çok yaklaşmış olacağım ve korkarım ki İzmir Körfezi’ne bakıp hüzünlenecek hatta korkacağım; çünkü ben o gün; binlerce yıl boyunca, ta ki benim çocukluk günlerime kadar yaşamış olan denizi ve yeşili, yarım yüz yıl içinde nasıl öldürebildiğimizi düşüneceğim.

Evet, karanlık bitti ve biz artık, teknoloji çağında yaşıyoruz. Ama bedeli ağır oldu. Teknoloji, gelişmek için ve gelişirken denizi kirletti, yağmur ormanlarını verimli ovaları yok etti. Ozon tabakasını delmeyi bile başardı. Teknolojik gelişmenin esas itici gücünün, iki sıcak, bir soğuk, dünya savaşı olduğunu unutmamak gerek. Ve ne yazık ki teknoloji; uzayın fethi peşinde koşuyor da örseleyip -hasta ettiği güzelim mavi gezegeni kurtarmak için, pek de bir şey yapmıyor…

Gazete Ege, 5 Ocak 1998

Denize Küsen Şehir

Yaz-kış demeden fırsat buldukça, Mustafa Kemal Sahil Bulvarı’nda yürüyüşe çıkarım. Yürüyüş bölgem genellikle, Levent Heykeli-Vali Konağı arasıdır. Tüm Bulvarda en yeşil bölge orasıdır. Heykel Faik bey durağı arasında parkın, Faikbey-Konak arasında ise bahçelerin yeşili fazladır. Ben bahçe yeşilini yeğlerim. Oralarda ağaçlar eskiden kalma ve kocaman. Parklardakiler ise yeni yetme…

Benim bölgemde Bulvar yazın her yaştan, her sınıftan insanla, tıklım tıklımdır. Akşam üstünden başlayıp çay bahçelerinde, boş masa bulamazsınız. Ben öğle saatlerini severim. Terlememek için sık sık ağaç gölgesinde oturup, sigara içerim. Ağustos böcekleri cır cır ötmektedir. Artık evimden duyamadığım bu müthiş senfoniyi keyifle dinler, Yamanlar Dağı’ndaki Smyrna siluetini ve Çatalkaya’yı seyrederim. Ve içimden çok sevdiğim denize bakmak gelmez.

Kış yürüyüşçüleri oldukça azdır elbette. Artık yürüyüşten başka spor yapabilecek gücü kalmamış olan yaşlılarla, sarmaşdolaş gezinen, oturan, unisex giyimli gençler, çoğunluktadır. Pek de gizlenme gereği duymadan, öpüşen çocuklara, kimse dönüp bakmadığına göre “Gavur İzmir” bizim oralarda yaşamayı sürdürüyor gibi…

Mustafa Kemal Bulvarı’nda yürüyüşler hep otoyolun kara tarafında yapılır. Deniz kıyısında yürüyen kışın hemen hiç yoktur. Yazın bile tek tük insan görebilirsiniz. Yürüyüşçülerin hemen hepsi tıpkı benim gibi denizi çok seyretmezler.

Evet İzmirli denize küstü.

Oysa benim çocukluğumda, İç Körfez’in neredeyse tümünde evlerin önünde hep şarpiler, sandallar demirli olurdu. Onlara kadar yüzer, üstlerine çıkıp biraz soluklandıktan sonra suya balıklama atlardık. Bostanlı’da Kabotaj Bayramı’nda yüzme, yelken ve yağlı direk yarışları yapılırdı. İstanbul vapurları Pasaport’taki iskeleye yanaşır, oradan kalkardı. Cumhuriyet Alanı Gümrük arası capcanlı tipik bir Akdeniz limanıydı…

Benim çocukluğumda İzmirli, denizle barışıktı.

Aslında küslüğü başlatan İzmirli değil, denizdir. Deniz artık içinde yüzerek serinlememize izin vermiyor. Suların, cam göbeği rengine dalıp dalıp düş kuramıyoruz. Deniz artık bizi, balıkla, midye ve kalamarla beslemiyor da.

Deniz haksız mı yani?

Son günlerde küçük bir değişim oldu. Kışa girdiğimiz halde, Güzelyalı’da deniz kıyısında dolaşanların sayısı epey arttı. Nedeni yeni yapılan vapur iskelesi ve üst geçit. Sanırım üst geçit ben dahil, epey insanın otoyol korkusunu, yaya geçidinde ezilmek korkusunu yendi. Ölmüş de olsa, denize akın, bir iskele ve bir üst geçitle artmaya başladı.

Demek ki kimileri, denize küstüğü için değil, denize ulaşamadığı için hep kara tarafında dolaşıyor.

Yalılara yapılan otoyollar insanın denizle bağlantısını koparıyor, demek ki…

Gazete Ege, 17 Kasım 1997

Oyak Sitesi

OYAK Sitesi’nde oturanlar alınmasın, bu onların suçu değil. Doğayı katletti isek, bu hepimizin suçu. OYAK Sitesi bir örnek sadece…

Üniversiteyi Ankara’da okudum. O zamanlar Cebeci’de bahçelerinde kayısı ağaçları olan iki katlı evler çoğunluktaydı.
İlk şubat tatilinde, ailemin yanma, Diyarbakır’a gitmiştim.

Hukuk fakültesinde okuyan ve Ziya Gökalp Lisesi’nde sınıf arkadaşım olan, iki Diyarbakırlı ile birlikte, üçüncü sınıf yataklının kuşetliden ucuz olduğunu farketmiş ve üçümüz birlikte, Diyarbakır’a yataklı ile gitmiştik. Devlet Demir Yolları, bu yanlışı, bizden epey sonra farketti.

Bu benim, ilk yataklı vagon yolculuğumdur.

1958 Şubat ayındaki bu yolculuğumda kış çok sertti. Tren yolu bir süre kapanmış, sonradan açılmıştı. Uzun süre, etrafımızdaki kar duvarından başka bir şey göremeden, yolculuk yaptık. Ama sofaj bozuktu ve geceleyin yatakta sıcaktan terliyorduk.

O yıl, yaz tatilinde, İstanbul’a teyzemin yanma gittim ve İsmet Paşa’ya komşu olarak Taşlıkta yaz tatili geçirdim…

Daha sonraki üç yıl, hem şubatta, hem de yaz tatilinde, İzmir’e geldim. Babam, yeniden İzmir’e atanmıştı.

İzmirli arkadaşlarımla birlikte motorlu trende poker oynayarak gelirdik.

Körfez kokmaya başlamıştı. Ama Şakir, yine de Bayraklı’dan geçtiğimiz sırada, “Ah İzmir ne güzel kokuyor” derdi.
Şanslı olmalıyız ki, o üç şubat tatilinde de İzmir bizi pırıl pırıl güneşli, bahar günleri gibi günlerle karşıladı.
Yener’in güzel nişanlısıyla, bu güzel şubatların birinde Karşıyaka kordonunda tanışmıştık. Yener benimle geziyordu, nişanlısı Yener’in annesiyle…

O şubatlarda bazı günler, vapurun güvertesinde, açık havada oturup çay içerek Karşıyaka’ya gittim.

Ama çoğu kez, şimdi OYAK Sitesi’nin bulunduğu tepeye tırmanırdım. Evimiz onun yamacmdaydı.

Bir kitap alır, tepeye çıkardım. Tepede her zaman yemyeşil otlarla kaplı, küçücük bir düzlük vardı.

Yamaç, çokça zeytin, biraz da incir ağacı ile kaplıydı.

Tepeye ulaşmak, yorucu bir uğraş gerektirirdi ama, değerdi. Ulaştım mıydı oturur İzmir’i seyrederdim önce. Sigaraya yirmi bir yaşında başladım. O yüzden, bir sigara tüttürmezdim.

Biraz kitap okur, biraz İzmir seyrederdim.

Sonra bir gün, yine çıkarken tepeye birbirine sarılmış, tozu dumana katan, iki kocaman yılana rastladım.

Ödüm koptu. Deliler gibi aşağıya koştum.

Bir süre gidemedim tepeye.

Sonra evimiz değişti, uzaklaştık.

Şimdiki işyerim, OYAK’a çok yakın. Ne zeytin kalmış, ne de incir…

Eskiten kitap okuduğum zirveye asfalt yollardan yürüyerek çok kolay ulaşabilirim.

Kuşkusuz yılan da yok…

Ama, ya tepedeki çimenli alan da kalmamışsa…

Bir türlü gidemiyorum…

Cumhuriyet, 4 Şubat 1990;
Gazete Ege, 6 Ekim 1997